اثر بخشی نوروفیدبک بر اختلال یادگیری همراه با اختلال نقص توجه/ بیش فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه ارومیه

2 دانشیار روانشناسی، دانشگاه ارومیه

3 دانشیار روانشناسی، دانشگاه تهران

4 دکترای روانشناسی سلامت، مؤسسه اعصاب و روان آتیه

jld-2-2-91-11-7

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی نوروفیدبک بر اختلال یادگیری همراه با نقص توجه/ بیش فعالی
بود. این مطالعه به صورت شبه آزمایشی و بدون گروه کنترل انجام گردید. جامعه ی آماری این پژوهش
شامل کلیه ی دانش آموزان 7 تا 14 سال مبتلا به اختلال یادگیری همراه با نقص توجه/ بیش فعالی شهر
تهران بود که به مراکز مشاوره و درمانی این شهر مراجعه و تشخیص دریافت کرده بودند. جهت انتخاب
شرکت کنندگان در پژوهش به مرکز آتیه که کار نوروفیدبک را در شهر تهران انجام می دهد؛ مراجعه و
نمونه ی پژوهش که شامل 12 کودک مبتلا به اختلال یادگیری همراه با نقص توجه/ بیش فعالی بود، به
صورت در دسترس انتخاب شدند. در این مطالعه کودکان 40 جلسه نوروفیدبک به صورت سه بار در هفته
و LDES دریافت نمودند. کودکان در دو مرحله پیش و پس از آموزش نوروفیدبک با آزمون های
مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفتند. داده ها با استفاده از آزمون تی وابسته تجزیه و تحلیل شدند. CAS
:1/ نتایج نشان دادند که نوروفیدبک بر اختلال یادگیری این گروه از دانش آموزان مؤثر نبوده است(( 020
در مجموع نوروفیدبک بر .(P<0/05، (t :4/ آنان مؤثر بوده است(( 490 ADHD اما بر (P>0/05 ،(t
اختلال یادگیری همراه با نقص توجه/ بیش فعالی مؤثر نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of neurofeedback training on comorbid LD and ADHD

نویسندگان [English]

  • N Nourizade 1
  • F Mikeeli manee 2
  • R Rostami 3
  • V Sadeghi 4
1 MA. Student of Educational Psychology, University of Urmia
2 Assistant Professor, University of Urmia
3 Associate Professor, University of Tehran
4 Ph.D. in Health
چکیده [English]

The present study examined the effectiveness of neurofeedback training on
comorbid Learning Disorder and ADHD. This study was a quasi- experimental
study without a control group. The study population consisted of all children aged
7 to 14 years with comorbid Learning Disorder and ADHD in Tehran who were
referred to Atieh Comprehensive Center for Psychological and Nervous disorders.
A convenient sample of twelve children with comorbid Learning Disorder and
ADHD was selected. In this study the children received 40 sessions of
neurofeedback training thrice a week. The children were assessed using LDES &
CAS instruments in two stages (pre-test and post-test). Data were analyzed through
paired- samples t test. The results revealed that neurofeedback training had no
positive effect on Learning Disorders (p>0.05, t=1.02) but affected Attention
Deficit Hyperactivity Disorder positively (p<0.05 t=4.49). In sum, neurofeedback
training had no positive effect on comorbid LD and ADHD.

احدی، حسن و کاکاوند، علیرضا( 1388 ). اختلالات یادگیری از نظریه تا عم . ل تهران، انتشارات ارسباران.
اشتاین برگ، مارک و زیگفرید، اتمر( 2002 ). نوروفیدبک افقی تازه به درمان کم توجهی/ بیش فعالی،
ترجمه رضا رستمی و علی نیلوفری ( 1387 )، چاپ اول، تهران: انتشارات تبلور.
انجمن روان شناسی آمریکا( 2000 ). متن تجدید نظر شده چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلا لهای
روانی، ترجمه ی هامایک آوادیس یانس و محمدرضا نیکخو( 1389 )، چاپ پنجم، تهران، انتشارات سخن.
رستمی، رضا و حشمتی، رسول( 1388 ). اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه، ارزیابی، تشخیص و بهبود
علای . م تهران: انتشارات تبلور.
شهنی ییلاق، منیجه؛ کرمی، جهانگیر و شکرکن، حسین( 1383 ). بررسی همه گیر شناسی ناتوانی یادگیری
املا در دانش آموزان دختر ابتدایی شهر اهواز و اثر درمان چند حسی در کاهش ناتوانی یادگیری املا
.144-129، (9) در آنان. مجل هی علوم تربیتی و روا نشناسی شهید چمران اهوا : ز 3
علیزاده، حمید؛ بهمنی، طاهره؛ مفیدی، فرخنده( 1387 ). مقایسه ی پیشرفت مهارت نوشتن در دانش آموزان
با اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی و عادی پایه ی اول ابتدایی. فص لنام هی روا نشناسی و علوم تربیتی،
.115 -134
قلی زاده، زلیخا؛ باباپور خیرالدین، جلیل و رستمی، رضا ( 1389 ). اثربخشی نوروفیدبک بر حافظه ی بینایی.
.289 -285 ،(4) مجل هی علوم رفتاری، 4
کاپلان، هارولد، ای؛ سادوک، بنیامین، جی ( 2007 ). خلاص هی روا نپزشکی(علوم رفتاری- روان پزشکی) ،
ترجمه ی فرزین رضاعی( 1388 )، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ارجمند.
یعقوبی، حمید؛ جزایری، علیرضا و خوشابی، کتایون( 1387 ). مقایسه ی اثربخشی نوروفیدبک، ریتالین و
. (ADHD) درمان ترکیبی در کاهش علایم کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه
. 84-71،(31) دوماهنام هی علمی- پژوهشی دانشور رفتار/ دانشگاه شاهد، 15
Angelakis, E., Stathopoulou, S., & Frymiare, J. (2007). EEG Neurofeedback: A Brief
Overview and an Example of Peak Alpha Frequency Training for Cognitive
Enhancement in the Elderly. The Clinical Neuropsychologist, 21(3), 110–129.
Arns, M., Ridder, S., & Strehl, U. (2009). Efficacy of Neurofeedback treatment in ADHD:
The effects on Inattention, Impulsivity and Hyperactivity: A meta-analysis. Clinical
EEG Neuroscience, 40(3), 180- 189.
Barry, A., & Clarke, J. (2003). A review of electrophysiology in attentiondeficit/
hyperactivity disorder: Qualitative and quantitative electroencephalography.
Clinical Neurophysiology, 114(3), 171–183.
Becerra, J. T., Fernández, T., & Harmony, M. (2006). Follow-Up Study of Learning-
Disabled Children Treated With Neurofeedback or Placebo. Clinical EEG and
Neuroscience, 37(3), 198- 204.
Brandeis, D. (2011). Neurofeedback training in ADHD: More news on specificity. Clinical
Neurophysiolog, 122(3), 856–857.
Carroll, J., Maughan, B., & Goodman, R. (2005). Literacy difficulties and psychiatric
disorders: Evidence for comorbidity. Journal of Child Psychology and Psychiatry,
46(4), 524–532.
Casey, J. (2012). A Model to Guide the Conceptualization, Assessment, and Diagnosis of
Nonverbal Learning Disorder. Canadian Journal of School Psychology, 27(1), 35–57.
اثربخشی نوروفیدبک بر اختلال یادگیری همراه با اختلاف نقص توجه/ بیش فعالی
141
Chabot, R., Serfontein, G. (1996). Quantitative electroencephalographic profiles of children
with attentiondeficit disorder. Biol Psychiatry, 40(7), 951-963.
Clarke, A., Barry, R., & McCarthy, R. (2002). EEG analysis of children with attentiondeficit/
hyperactivity disorder and comorbid reading disabilities. J Learn Disabil, 35,
276–285.
Coben, R., Linden, M., & Myers, T. (2010). Neurofeedback for Autistic Spectrum
Disorder: A Review of the Literature. Psychophysiol Biofeedback, 35(7), 83–105.
Coben, R., & Padolsky, I. (2007). Assessment-Guided Neurofeedback for Autistic
Spectrum Disorder. Journal of Neurotherapy, 11(1), 5-22.
Demos, J. (2005). Getting Started with Neurofeedback. Printed in the United States of
America First Edition.
Efstratopoulou, M., Janssen, R., & Simons, J. (2012). Differentiating children with
Attention- Deficit/ Hyperactivity Disorder, Conduct Disorder,Learning Disabilities and
Autistic Spectrum Disorders by means of their motor behavior characteristics. Research
in Developmental Disabilities, 33(9), 193- 204.
Egner, T., Zechb, T., & Gruzelier, J. (2004). The effects of neurofeedback training on the
spectral topography of the electroencephalogram. Clinical Neurophysiology, 115(30),
2452–2460.
Fauzan, N., & Nazaruddin, M. (2012). Neurofeedback training to improve neuronal
regulation in ADD: A case report. Social and Behavioral Sciences, 33(9), 399 – 402.
Fein, G., Galin, D., & Johnstone, J. (1983). EEG power spectra in normal and dyslexic
children. Reliability during passive conditions. Neurophysiol Clin, 55(7), 399-405.
Fox, D., Tharp, D., & Fox, L. (2005). Neurofeedback: An Alternative and Efficacious
Treatmentfor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Applied Psychophysiology and
Biofeedback, 30(4), 365-373.
French, N., & Pickett, A. L. (1997). Paraprofessionals in special education: Issues for
teacher educatiors. Teacher Education and special Education, 20(1), 61-73.
Haddadi, P., Haghshenas, S., & Rostami, R. (2011). Rehabilitation in Autism Spectrum
Disorder (ASD): a mixture of neurofeedback training and Auditory Integration Training
(AIT). Social and Behavioral Sciences, 30(9), 611 – 614.
Hammond, D. (2011). what is neurofeedback: an update. Journal of Neurotherapy, 15(7),
305–336.
Heywood, C., & Beale, I. (2003). EEG biofeedback vs. placebo treatment for Attention-
Deficit/Hyperactivity Disorder:A pilot study. Journal of Attention Disorder, 7(1), 43-
55.
Hoseinifar, J., Zirak, R., & Sheikholeslamy, A. (2011). Examination of the relationship
between ADHD and learning disorder in Primary School Children in Tehran. Procedia
Social and Behavioral Science, 15(7), 3763–3767.
John, E., Ahn, H., & Prichep, L. (1981). Neurometric evaluation of EEG in normal,
learning disabled and neurologically "at-risk" children. In "Recent Advances in EEG
and EMG Data Processing, 16(3),163-177.
John, E., Karmel, B., & Prichep, L. (1977). Neurometrics applied to the quantitative
electrophysiological measurement of organic brain dysfunction in children.
Psychopathology and Brain Dysfunction, 14(7), 291-337.
John, E., Prichep, L., & Ahn, H. (1988). Neurometric Evaluation of Brain Function in
Normal and Learning Disabled Children. University of Michigan Press.
Jones, K. H., & Bender, W. N. (1993). Utilization of paraprofessionals in special education:
A review of the literature. Remedial and Special Education, 14(7), 7–14.
Kouijzer, M., Moor, J., & Gerrits, B. (2009). DisordersLong-term effects of neurofeedback
treatment in autism. Research in Autism Spectrum, 3(1), 496–501.
L´evesque, J., Beauregard, M., & Mensour, B. (2006). Effect of neurofeedback training on
the neural substrates of selective attention in children with attentiondeficit/
hyperactivity disorder: A functional magnetic resonance imaging study.
Neuroscience Letters, 394(32), 216–221.
Lerner , J. W. (1993). learning disability: theories disagnosis and teaching strategies. 5th
edition, Boston: Houghton Mifflin.
Lofthouse, N., Arnold, E., & Hersch, S. (2011). A Review of Neurofeedback Treatment for
Pediatric ADHD. Journal of Attention Disorders, 3(1), 1–22.
Loo, K. S., & Barkley, R. A. (2005). Clinical Utility of EEG in Attention Deficit
Hyperactivity Disorder. Applied Neuropsychology, 2(3), 64–76.
Lubar, J. F. (2003) Neurofeedback for the management of attention deficit disorders. In
M.S. Schwarts & F. Andrasik(eds). Biofeedback: A practitioners guide. New York:The
Guilford Press.
Masterpasqua, F., & Healey, K. (2003). Neurofeedback in psychological practice.
Professional psychology. Research and practice, 34 (6), 652-656.
McCarney, S., Arthaud, T.(2007). Learning Disability Evaluation Scale –Renormed.
Second Edition. (LDES-R2)
Moradi, A., Pouladi, F., & Pishva, N. (2011). Treatment of anxiety disorder with
neurofeedback: case study. Social and Behavioral Sciences, 30(5), 103 – 107.
Najafi, S., Sadeghi, V., & Molazade, M. (2010). Brain cognitive functions in normal,
ADHD and RD (Reading disable) children (A comparative study). Procedia Social and
Behavioral Sciences, 5(4), 1849–1853.
Prichep, L., & John, E. (1990). Neurometric studies of methylphendiate responders and
non-responders. Dyslexia: A Neuropsychological and Learning Perspective.
Ronning, M. (2004). Core Profile Types for the Cognitive Assessment System and
Woodcock-Johnson Tests of achievement-revised: their development and application in
describing low performing students. The Ohio State University.
Seidman, L., Valera, E., & Makris, N. (2005). Structural Brain Imaging of Attention-
Deficit/ Hyperactivity Disorder. Biol psychiatry, 57(5), 1263–1272.
Sexton, C., Gelhorn, H., & Bell, J. (2011). The Co-occurrence of Reading Disorder and
ADHD: Epidemiology, Treatment, Psychosocial Impact, and Economic Burden.
Journal of Learning Disabilities, 3(2), 1–28.
Shaywitz, S., Shaywitz, B., & Epstein, M. (1991) .The boundaries of attention deficit
disorder. Journal of Learning Disabilities, 24(7), 78–87.
Sterman, B., & Enger, T. (2006). Neurofeedback treatment of epilepsy: from basic rationale
to practical application. Neurotherapeutics, 6(2), 247- 257.
Thatcher, R., McAlaster, R., Lester, M. (1982). Hemispheric EEG asymmetries related to
cognitive functioning in children. Cognitive Processing in the Right Hemisphere.
Vernon, D. (2005). Can Neurofeedback Training Enhance Performance? An Evaluation of
the Evidence with Implications for Future Research. Applied Psychophysiology and
Biofeedback, 30 (4), 347-364.
Wangler, S., Gevensleben, H., & Albrecht, B. (2011). Neurofeedback in children with
ADHD: Specific event-related potential findings of a randomized controlled trial.
Clinical Neurophysiology, 122(12), 942-950.