مقایسه اثربخشی توانبخشی شناختی و راهبردهای یادگیری چند حسی بر عملکرد خواندن دانش آموزان دو زبانه دارای اختلال نارسا خوانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استاد ممتاز گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 دانشیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

4 استاد گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

هدف مطالعه حاضر، مقایسه اثربخشی توانبخشی شناختی و راهبردهای یادگیری چند حسی بر عملکرد خواندن دانش آموزان دو زبانه دارای اختلال نارساخوانی بود.روش پژوهش، نیمه آزمایشی با پیش‌آزمون، پس‌آزمون و گروه گواه بود و جامعه آماری آن متشکل از کلیه دانش آموزان دبستانی دو زبانه دارای اختلال نارساخوانی شهر میانه در سال تحصیلی 1399-1400 بودند. از بین این جامعه نمونه به حجم 45 نفر در سه گروه، گروه آزمایش 1 (توانبخشی شناختی)، گروه آزمایش 2 (راهبردهای یادگیری چند حسی) و گروه گواه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده، با استفاده از مقیاس هوشی وکسلر برای کودکان (1974)، چک لیست نشانگان نارساخوانی (1382) و آزمون خواندن و نارساخوانی (1387)اقدام به جمع آوری داده ها شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. نتایج نشان داد که بین دو گروه مورد بررسی مداخله توانبخشی شناختی و مداخله راهبردهای یادگیری چند حسی در عملکرد خواندن تفاوت معنی داری وجود دارد (05/0p<). همچنین بین اثربخشی مداخله توانبخشی شناختی و مداخله راهبردهای یادگیری چند حسی در عملکرد خواندن دانش آموزان دو زبانه دارای اختلال نارساخوانی تفاوت معناداری وجود نداشت (05/0<p).این یافته ها نشان می دهند از هر دو مداخله توانبخشی شناختی و مداخله راهبردهای یادگیری چند حسی برای بهبود عملکرد خواندن دانش آموزان دو زبانه دارای اختلال نارساخوانی می توان استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of the effectiveness of cognitive rehabilitation and multisensory learning strategies on reading performance of bilingual students with dyslexia

نویسندگان [English]

  • Farhad Shivyari 1
  • Mohammad Narimani 2
  • Sefola Ahghajani 3
  • Nader Hajloo 4
1 PhD Student in Psychology. Faculty of Educational Sciences and Psychology, Mohaghegh Ardabili University. Ardabil. Iran
2 Professor of Psychology, Department of Psychology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
3 Associate professor, Department of Psychology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
4 Professor of psychology, Department of Psychology, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
چکیده [English]

The aim of this study was to compare the effectiveness of cognitive rehabilitation and multisensory learning strategies on the reading performance of bilingual students with dyslexia. The research method was quasi experimental with pretest, post test and control group. The statistical population of this study included all bilingual primary school students with dyslexia in Miyaneh city in the academic year 2019-2020. Of these, 45 people were selected in three groups: experimental group 1 (cognitive rehabilitation), experimental group 2 (multisensory learning strategies) and control group using random sampling method. The measuring instruments were the revised Wechsler Intelligence Scale for Children (1974), the Dyslexia Syndrome Checklist (2003) and the Reading and Dyslexia Test (2008). Research data were analyzed by analysis of covariance and Bonferroni post hoc test. The results showed that cognitive rehabilitation intervention and intervention of multisensory learning strategies were effective in reading performance (p<0.05). Also, there was no significant difference between the effectiveness of cognitive rehabilitation intervention and the intervention of multisensory learning strategies in the reading performance of bilingual students with dyslexia (p<0.05). Therefore, both cognitive rehabilitation intervention and multisensory learning strategies intervention can be used to improve the reading performance of bilingual students with dyslexia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Rehabilitation
  • Multisensory Learning Strategies
  • Reading Function
  • Dyslexia

مراجع

پاکدامن­ ساوجی، آ. (1379). تاثیر آموزش راهبردهای فراشناختی بر درک مطلب دانش‌آموزان با مشکل درک خواندن، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. https://elmnet.ir/article/10173557-2321/
حمادی، ح.، فقیهی، ع.، سیفی، م و ناطقی، ف. (1397). بررسی و تحلیل کیفی انواع مدل­های آموزش دانش‌آموزان دوزبانه. پژوهش در نظام­ های آموزشی، 12(ویژه نامه)، 840-852.  http://www.jiera.ir/article_65027.html
خانجانی، ز.، صالحی اقدم، خ و عافی، ا. (1397). اثربخشی آموزش مبتنی بر باز توانی شناختی در بهبود حافظه دیداری و شنیداری کودکان با اختلالات یادگیری همراه با بیش­فعالی و اختلالات یادگیری بدون بیش فعالی. آموزش و ارزشیابی، 11(43)، 29- 33. http://jinev.iaut.ac.ir/article_545731.html?lang=en
خانجانی، ز.، مهدویان، ه.، احمدی، پ.، هاشمی، ت و فتح­اله پور، ل. (1391). اثربخشی روش چند حسی فرنالد بر نارساخوانی دانش­آموزان پایة دوم ابتدائی شهر تبریز (مطالعة موردی).  روان‌شناسی افراد استثنایی، 2(6)، 135-157. https://jpe.atu.ac.ir/article_2146.html?lang=en
دلپسند­بخشایش، خ.، (1392). مقایسه تأثیر آموزش مبتنی بر روش چندحسی فرنالد و یکپارچگی حسی بر بهبود مشکلات دیکته‌نویسی دانش‌آموزان نارسانویس پایه سوم ابتدایی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی.
 زاهدیان، ح.، مرادی، ع.،  اکبری زردخانه، س و کرمی نوری، ر. (1388). آزمون خواندن و نارساخوانی (نما). انتشارات جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی. https://www.gisoom.com/book/1603636/
شافعی طبسی، ش وآرمیون، آ. (1397). بررسی اثربخشی روش چندحسی فرنالد در بهبود اختلال خواندن کودکان ابتدایی دو زبانه شهر زاهدان، کنفرانس ملی دستاوردهای نوین جهان در تعلیم و تربیت، روان‌شناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی - اجتماعی، خوى. https://civilica.com/doc/823819/
شهیم، س. (1383). مقیاس تجدیدنظر شده‌ی هوشی وکسلر برای کودکان، انتشارات دانشگاه شیراز. https://www.gisoom.com/book/1785336/
شیخ الاسلامی، ع.،  بخشایش، ع.، برزگربفرویی، ک و مردای‏ عجمی، و. (1396). تأثیر آموزش حافظه‏ فعال بر عملکرد خواندن و ظرفیت حافظه در دانش‌آموزان دارای ناتوانی خواندن. روان شناسی بالینی، 9(2)، 47-58. https://jcp.semnan.ac.ir/article_2717.html
صالحی، آ و سلیمانی، م. (1391).مقایسه میزان اثربخشی دو روش فرنالد و سینا بر عملکرد خواندن کودکان دوزبانه دارای اختلالات خواندن پایه دوم و سوم دبستان شهرستان ارومیه در سال تحصیلی ۹۰-۸۹ . مجله مطالعات ناتوانی، 2(۲)، 8-۱۸. http://jdisabilstud.org/article-1-306-en.html
صفرپور دهکردی، ن.، وفایی، م و افروز، غ. (1390) مقایسۀ سرعت نامیدن و عملکرد مؤلفه‌های سه‌گانه حافظه فعال در کودکان نارساخوان و عادی. فصلنامه کودکان استثنایی، ۱۱ (۱)، ۱-۲۲.  http://joec.ir/article-1-248-en.html
صفری، ن.، باعزت، ف و غفاری، م. (1398). اثربخشی بازتوانی‌ شناختی بر کارآمدی خواندن دانش‌آموزان نارساخوان. مطالعات روانشناختی، 15(3)، 105-122. [DOI:10.22051/psy.2019.25401.1886]
عباسی فشمی، ن.، اکبری، ب و حسین خانزاده، ع. (1399). مقایسه اثربخشی توانبخشی شناختی و نوروفیدبک بر بهبود کنش های اجرایی کودکان مبتلا به نارساخوانی. فصلنامه سلامت روان کودک، ۷ (۲)، ۳۱۱-۲۹۴. http://childmentalhealth.ir/article-1-1070-fa.html
قاسمی، س.، ع. ارجمندنیا، و م. غلامعلی لواسانی، 1398. طراحی بسته توان‌بخشی شناختی خانواده ‌محور و بررسی تأثیر آن بر کارکردهای اجرایی دانش‌آموزان نارساخوان. نشریه توانمندسازی کودکان استثنائی، 10 (2)، 200-215. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=513113
کریمی­لیچاهی، ر.  (1393). اثربخشی آموزش روش ادراکی-حرکتی و چندحسی در بهبود مهارت خواندن دانش‌آموزان نارساخوان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکده علوم انسانی.
کریوند، ب.، و وزیری گودرزی، ب. (1395). بررسی تاثیر توانبخشی شناختی بر عملکرد حافظه کاری و مهارت خواندن دانش‌آموزان نارسا خوان شهر اشترینان در سال تحصیلی 95-94، سومین کنفرانس بین المللی روان‌شناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی، مشهد. https://civilica.com/doc/593460/
نصری، ص.، و کریمی لیچاهی، ر. (1395). مقایسه اثربخشی آموزش به روش چند حسی و ادراکی - حرکتی در بهبود مهارت خواندن دانش‌آموزان نارساخوان. ناتوانی های یادگیری، 5(4),، 123-140. http://jld.uma.ac.ir/article_436.html?lang=en
هاشم­پور، ع.، حسینائی، ع.، و هاشم پور، ل. (1399). اثربخشی روش آموزشی -درمانی چندحسی فرنالد در بهبود عملکرد کودکان نارساخوان پایه چهارم ابتدایی: یک مطالعه موردی، هفتمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم انسانی، مدیریت و کارآفرینی ایران، تهران. https://civilica.com/doc/1028209/
Abbasi Fashami, N., Akbari, B., & Hossein Khanzadeh, A. A. (2020). Comparison of the Effectiveness of Cognitive Rehabilitation and Neurofeedback on Improving the Executive Functions in Children with Dyslexia. J Child Ment Health, 7(2), 294-311. http://childmentalhealth.ir/article-1-1070-fa.html
Akbari, E., Soltani–Kouhbanani, S., & Khosrorad, R. (2019). The effectiveness of working memory computer assisted program on executive functions and reading progress of students with reading disability disorder. Electronic Journal of General Medicine, 16(2), em123.[DOI:10.29333/ejgm/94044]
Ashbaugh, A. (2016). Multi-Sensory Techniques in Spelling Instruction: An Action Research Study for Students with Dyslexia. Otterbein University. https://digitalcommons.otterbein.edu/stu_master/6/
Birsh, J. R. (2011). Multisensory teaching of basic language skills (3rd ed.). Baltimore, MD: Paul H. Brooks. https://www.amazon.com/Multisensory-Teaching-Basic-Language-Skills/dp/1598570935
Cisneros, E., Beauséjour, V., de Guise, E., Belleville, S. & McKerral, M. (2020). The impact of multimodal cognitive rehabilitation on executive functions in older adults with traumatic brain injury, Annals of Physical and Rehabilitation Medicine, 64(5), 101559. [DOI:10.1016/j.rehab.2021.101559]
Feeg, V. D. (2003). A public policy change needed for an invisible problem. Dyslexia. Pediatric Nursing, 29(4), 260-262. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12956544/.
Ghasemi, S., Arjmandnia, A. A., Gholamali lavasani, M. (2019). Designing family-based cognitive rehabilitation package and evaluating its effectiveness on executive functions of dyslexic students. Empowering Exceptional Children, 10(2), 200- 215.  https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=513113
Ghoreyshi Rad, F., Ahmadi, E., & Gorbani, F. (2020). Comparison of Social Cognition and Executive Functions of Motivation, Inhibitory Control, and Empathy in Bilingual and Monolingual Individuals. International Journal of Psychology. 14(1), 59-82. https://ijpb.ir/article-1-322-fa.html&sw=Ghoreyshi+Rad
Gill, R.K. (2019). Effectiveness of Multi-Sensory Approach for the Enhancement of Concept Formation and Academic Achievement of science students. International journal of basic and applied research, 9(6), 1272-1281. https://api.semanticscholar.org/CorpusID:197859187
Golestanifar, M., Nikogoftar, M., & Shamssfandabad, H. (2016). Compare executive function and memory in monolingual and bilingual students. Journal of Social Cognition, 1(9), 52-67. https://sc.journals.pnu.ac.ir/article_2927.html?lang=en
Gooch, D., Snowling, M., & Hulme, C. (2011). Time perception, phonological skills and executive function in children with dyslexia and/or ADHD symptoms. J Child Psychol Psychiatry; 52(2), 195- 203. [DOI:10.1111/j.1469-7610.2010.02312.x]
Graham, Y., & Graham, A. (2012). Dyslexia tool kit for tutors & parents: What to do when phonics isn't enough. Lexington, KY: Mumbling Marmot. https://www.amazon.com/Dyslexia-Tool-Kit-Tutors-Parents/dp/1477649220
Hashempour, A., Hosseini, A., Hashempour, L. (2020). The effectiveness of Fernald's multisensory educational-therapeutic method in improving the performance of dyslexic children in the fourth grade of elementary school: a study, the 7th National Conference on Modern Studies and Research in the field of humanities, management and entrepreneurship in Iran, Tehran. https://civilica.com/doc/1028209/
Heim, S., Stumme, J., Bittner, N., Jockwitz, Ch., Amunts, K., & Caspers, S. (2019). Bilingualism and “brain reserve”: a matter of age. Journal of Neurobiology of Aging, 81, 157- 165. [DOI:10.1016/j.neurobiolaging.2019.05.021]
Hemadi, H., Faghihi, A., Seifi, M., Nateghi, F. (2018). Qualitative study and analysis of different models of bilingual students' education. Journal of Research in Educational Science, 12(Special Issue), 839-852. http://www.jiera.ir/article_65027.html
Henry,   M.  (2003).   Unlocking   literacy,   effective   decoding   and   spelling   instruction.   Baltimore,   MD:   Paul   H.  Brookes Publishing Co. https://products.brookespublishing.com/Unlocking-Literacy-P410.aspx
Horowitz-Kraus, T. (2014). Pinpointing the deficit in executive functions in adolescents with dyslexia performing the Wisconsin card sorting test: An ERP study. Journal of Learning Disabilities, 47(3), 208–223. [Doi:10.1177/0022219412453084]
International Dyslexia Association. 2017a. Frequently asked questions about dyslexia. Retrieved from https://dyslexiaida.org/frequently-asked-questions-2/
Khanjani, Z., Mahdavian, H., Ahmadi, P., Hashemi, T., & Fathollapour, L. (2012). The Effect of Fernald’s Multisensory Approach on Dyslexia of Second-grade Students in Tabriz: A case study. Psychology of Exceptional Individuals, 2(6), 135-157. https://jpe.atu.ac.ir/article_2146.html?lang=en
Khanjani, Z., Salehi Aghdam, K., & Afi, E. (2018). The Effectiveness of Cognitive Rehabilitation Education on Improving Visual and Autistic Memory in Children with Learning Disabilities with Hyperactivity Disorder and Hyperactivity Disorders. Journal of Instruction and Evaluation, 11(43), 29-44. http://jinev.iaut.ac.ir/article_545731.html?lang=en
Kryvand, B., & Vaziri Goodarzi, B. (2016). The effect of cognitive rehabilitation on working memory performance and reading skills of dyslexic students in Ashtrinan in the academic year of 1994-95, 3rd International Conference on Psychology, Educational Sciences and Lifestyle, Mashhad. https://civilica.com/doc/593460/.
Labat, H., Vallet, G., Magnan, A., & Ecalle, J. (2015). Facilitating effect of multisensory letter encoding on reading and spelling in 5-year-old children. Applied Cognitive Psychology, 29(3), 381-391. https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02133963
Lima, R. F., Salgado Azoni, C. A., & Ciasca, S. M. (2013). Attentional and Executive Deficits in Brazilian Children with Developmental Dyslexia. Psychology, 4(10), 1- 6.[DOI:10.4236/psych.2013.410A001]
Nasri, S., & Karimi Lichahi, R. (2016). The comparison of the effectiveness of multi-sensory and perceptual-motor training method in improving reading skills dyslexic students. Journal of Learning Disabilities, 5(4), 123-140. http://jld.uma.ac.ir/article_436.html?lang=en
Obaid, M. (2013). The Impact of Using Multi-Sensory Approach for Teaching Students with Learning Disabilities. Journal of International Education Research. 9(1), 75-82. DOI: 10.19030/jier.v9i1.7502
Pakdaman, Sawaji, A. (2000). The effect of teaching metacognitive strategies on comprehension of students with reading comprehension problems, M.Sc. Thesis, University of Tehran.https://elmnet.ir/article/10173557-2321/
Parhoon, K., Parhon, H. (2019). The Effect of Cognitive Rehabilitation Training on Executive function and attention in students with learaning problem. JCP; 7 (3), 75-90. http://jcp.khu.ac.ir/article-1-3225-en.html
Ranjbar, M. J, Basharpoor, S., Sobhi Gharamaleki, N., & Narimani, M. (2019). Comparing the Effectiveness of computerized cognitive rehabilitation and neuropsychological exercises on Improving working memory and continuous attention in students with dyslexia. Psychology of exceptional individuals, 9(34), 111-135. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=740825
Riva, A., Nacinovich, R., Bertuletti, N., Montrasi, V., Marchetti, S, Neri, F., & Bomba, M. 2017. Cognitive profiles in bilingual children born to immigrant parents and Italian monolingual native children with specific learning disorders. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 13, 109–116.[DOI:10.2147/NDT.S121536]
Roebers, C. M. (2017). Executive function and metacognition: Towards a unifying framework of cognitive self- regulation. Developmental review, 45, 31- 51.https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.dr.2017.04.001
Safari, N., & Baezzat, F., & Ghaffari, M. (2019). The effectiveness of cognitive rehabilitation on reading efficiency in dyslexic students. Psychological studies, 15(3), 105-122. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=743087
Safarpour Dehkordi, N., Vafaee, M., & Afrooz, G. (2011). Naming Speed and Performance in Three Components of Working Memory in Dyslexic and Normal Children. Journal of exceptional children. 11(1), 1-22.  http://joec.ir/article-1-248-en.html
Salehi, A., & Soleymani, M. (2012). Effectiveness of Fernald and Sina Methods on the Reading Performance of Bilingual Children with Reading Disorders. Middle Eastern Journal of Disability Studies, 2(2), 8-18. http://jdisabilstud.org/article-1-306-en.html
Sandford, J. A. (2003). Cognitive training and computers: An innovative approach. In: A. H., Fine & R., A. Kotkin (Eds.). Therapist s guide to learning and attention disorders, pp. 421 441. Academic Press, London. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780122564307500168
Shafei Tabasi, S., & Armion, A. (2018). Evaluation of the effectiveness of Fernald's multisensory method in improving reading disorder in bilingual primary school children in Zahedan, National Conference on New World Achievements in Education, Psychology, Law and Socio-Cultural Studies, Khoy. https://civilica.com/doc/823819/
Shahim, S. (2004). Revised Wechsler IQ Scale for Children, Shiraz University Press. https://www.gisoom.com/book/1785336/
Sheykholeslami, A., Bakhshayesh., A., Barzegar-Bafrooei,, K., & Moradi Ajami, V. (2017). The Effectiveness of Working Memory Training on Reading Performance and Memory Capacity of Students with Reading Disability. Journal of Clinical Psychology, 9(2), 47-58. https://jcp.semnan.ac.ir/article_2717.html
Soriano‐Ferrer, M., & Morte‐Soriano, M. R. 2017. Developmental Dyslexia in Spain. Learning Disabilities - An International Perspective, 46-60. https://www.intechopen.com/chapters/55379
Taur, S., Karande, S., Saxena, A. A., Gogtay, N. J., & Thatte, U. M. (2014). Use of computerized tests to evaluate psychomotor performance in children with specific learning disabilities in comparison to normal children. Indian Journal of Medical Research, 140(5), 644-48. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25579146/
Tibbetts, S. E. (2020). An Examination of Teachers’ Self- Efficacy when Working with Students with Dyslexia: A Qualitative Phenomenology. Submitted to Northcentral University School of Education in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of DOCTOR OF EDUCATION. California. https://www.proquest.com/openview/6b12eeb28fd5bbc0c7b0c14035300f11/1.pdf?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y
Watson, S. M. R., Gable, R. A., & Morin, L. L. (2016). The role of executive functionsin classroom instruction of students with learning disabilities. International Journal of School and Cognitive Psychology, 3(167), 1-5. [DOI:10.4172/2469-9837.1000167]
Zahedian, H., Moradi, A., Akbari Zardkhaneh, S., & Karami Nouri, R. (2009). Reading and dyslexia test (view). Kharazmi University Jihad Publications. https://www.gisoom.com/book/1603636/
ناتوانی های یادگیری
دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 3
اردیبهشت 1401
صفحه 76-89

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار