اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر نظریه ذهن و رفتارهای اجتماعی کودکان دارای اختلال یادگیری غیرکلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه پیام نور

10.22098/jld.2018.684

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بخشی آموزش مهارت­های اجتماعی بر سطح توانایی نظریه ذهن و انواع رفتارهای اجتماعی کودکان دارای ناتوانی یادگیری غیرکلامی است. 32  نفر از کودکان دارای ناتوانی یادگیری غیرکلامی شهر تهران بر اساس آزمون هوش تجدیدنظر شده وکسلر WISC-Rو درجه‏بندی دانش‏آموزان مایکل باست؛ و به­صورت در دسترس انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین گشتند. پرسش­نامه نظریه ذهن تصاویر چشم (RMET)، و رفتارهای اجتماعی (SDQ) به­عنوان پیش آزمون اجرا شد. سپس کودکان گروه آزمایش 12 جلسه در برنامه آموزش مهارت‏های اجتماعی شرکت کردند. مجددا همان پرسش­نامه به­عنوان پس‏آزمون برای همه افراد به اجرا درآمد. مقادیر پیش‏آزمون و پس‏آزمون با روش آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری مورد مقایسه قرار گرفت. یافته‏ها نشان دهنده افزایش معنادار نمرات نظریه ذهن و رفتارهای جامعه پسند؛ کاهش معنادار نمرات نشانه‏های هیجانی و مشکلات با هم­سالان، کودکان گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل است. نمرات بیش‏فعالی و اختلال سلوک تغییر معناداری نداشته است. این یافته‏ها اثربخشی برنامه آموزش مهارت‏های اجتماعی کودکان دارای ناتوانی یادگیری غیرکلامی را بر نظریه ذهن و برخی از رفتارهای اجتماعی را مورد تأیید قرار می­دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of social skills training program on theory of mind and social behaviors of children with nonverbal learning disorder

نویسنده [English]

  • S Alizadehfard
Corresponding author: Assistant Professor of Psychology, Payame Noor University
چکیده [English]

The present study was to investigate the effectiveness of social skills training program on theory of mind and social behaviors of children with nonverbal learning disorder. 36 children with nonverbal learning disorder were selected by WISC-R and the pupil scale of M. Bassett; and divided into two groups. Theory of mind by eye test (RMET), and social behaviors questionnaire (SDQ) were conduct as pre-test. The children of experimental group were attending in social skills training program for 12 sessions. Same inventory after training period conducted as post-test on both groups again. These value was compared through covariance analysis. The results showed a significant increasing in theory of mind, and para-social behaviors; a reduction in emotional symptoms and problems with peers in children of experimental group compared with control group. There are not any significant changes in hyperactivity and conduct disorder. Thus, the effectiveness of social skills training program on theory of mind and some social behaviors of children with nonverbal learning disorder were confirmed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social skills training program
  • Theory of mind
  • social behaviors
  • nonverbal learning disorder
انصاری نژاد، سمیه، موللی، گیتا؛ و ادیب سرشکی، نرگس. (1390). اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر ارتقای سطوح نظریه ذهن دانش­آموزان کم توان ذهنی­آموزش پذیر. مجله روانشناسی بالینی و مشاوره، 1(2)، 105-120.
بیان زاده اکبر، ارجمندی زهرا. (1382). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر رفتار سازگارانه کودکان عقب‌مانده ذهنی خفیف. مجله روان­پزشکی و روان­شناسی بالینی ایران، ۹ (۱) ،۲۷-۳۴.
پورمحمدرضاتجریشی، معصومه؛ جلیل آبکنار، سمیه و عاشوری، محمد. (1392). اثربخشی آموزش مهارت­های زندگی بر خودتوانمندسازی اجتماعی دانش‌آموزان پسر با اختلال ریاضی. مجله روان­شناسی بالینی، 5(2)، 1-11.
پورعبدل، سعید؛ صبحی قراملکی، ناصر و عباسی، مسلم. (1394). مقایسه اهمال­کاری تحصیلی و سرزندگی تحصیلی در دانش آموزان با و بدون اختلال یادگیری خاص. مجله ی ناتوانی‌های یادگیری، 4(3)، 22-38.
تهرانی دوست، مهدی؛ شهریور، زهرا؛ پاکباز، بهاره؛ رضایی، آزیتا و احمدی، فاطمه. (1385). روایی نسخه فارسی پرسش­نامه توانایی‌ها و مشکلات(SDQ).  تازه های علوم شناختی، ۸ (۴)، 33-۳۹.
سلیمانی، اسماعیل؛ زاهدبابلان، عادل؛ فرزانه، جبراییل و ستوده، محمدباقر. (1390). مقایسه نارسایی هیجانی و مهارت­های اجتماعی دانش­آ­موزان دارای اختلال یادگیری و بهنجار.  مجله­ی ناتوانی­های یادگیری، 1(1)، 78-93.
سید نوری، سیدزهرا؛ حسین خانزاده، عباسعلی؛ کافی، سیدموسی؛ مولّلی، گیتا و کریمی، رقیه (1393) تأثیر آموزش مهارت­های اجتماعی برحرمت خود و خودپنداشت دانش­آموزان نارساخوان،  مجله مطالعات ناتوانی، 4(9)، 44-52.
رادمنش، عصمت و سعدی پور، اسماعیل. (1396). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی در انگیزش و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهر تهران. مجله ی روان شناسی مدرسه، 6(2)، 44-63.
شهیم، سیما. (1382). مقایسه مهارتهای اجتماعی و مشکلات رفتاری در دو گروه از کودکان عادی و مبتلا به اختلالات یادگیری در خانه و مدرسه. روان­شناسی و علوم تربیتی، 33 (11). 121-138.
شهیم، سیما. (1385). مقیاس تجدید نظرشده هوشی وکسلر برای کودکان، دستورکار و هنجارها. چاپ دوم. شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
درودیان، زهرا (1390). تأثیر روش ایفای نقش بر سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان حساب نارسای دبستانی در سال تحصیلی 87-88 استان تهران. مجله روان­شناسی افراد استثنایی، 1(2)،. 85-102.
 دهقان، فاطمه؛ یزدانبخش، کامران و مومنی، خدامراد. (1393). تأثیر آموزش مهارت­های ارتباطی بر ارتقاء سطوح نظریه ذهن کودکان. شناخت اجتماعی، 3، 83-96.
حیدری، طاهره؛ شاه میوه اصفهانی، آرزو؛ و فرامرزی، سالار. (1390). مقایسه ابعاد نظریه ذهن در کودکان مبتلا به اوتیسم و عادی 5 تا 10 سال شهر اصفهان، 12(3)، 64-70.
حسن‌زاده سعید، محسنی نیک چهره، افروز غلامعلی، حجازی الهه. (1386). تحول شناختی کودکان ناشنوا بر اساس نظریه ذهن. فصل­نامه کودکان استثنایی، ۷ (۱)، ۱۹-۴۴.
زارع بهرام آبادی، مهدی و گنجی، کامران. (1393). بررسی شیوع اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی و همبودی آن با اختلال یادگیری در دانش‌آموزان دبستانی. مجله‌ی ناتوانی‌های یادگیری، 3(4)، 25-43.
کاظمی، رضا؛ مومنی، سویل و کیامرثی، آذر. (1390). بررسی اثر بخشی آموزش مهارت­های زندگی بر کفایت اجتماعی دانش­آموزان مبتلا به اختلال ریاضی. ناتوانی­های یادگیری، 1(1)، 94-108.  
کیانی، قربان؛ مکتبی، غلامحسین و بهروزی، ناصر. (1392). مقایسه عملکرد کودکان دارای اختلالات یادگیری کلامی و غیرکلامی در آزمون نظریه ذهن. فصل­نامه کودکان استثنایی، 14(2)، 32-42.
فرهادی، علی، موحدی، یزدان؛ عزیزی، امیر؛ قاسمی کلی، فضل الله؛ و کریمی نژاد، کلثوم. (1393). اثربخشی آموزش مهارت­های اجتماعی بر ارتقای نظریه ذهن در نوجوانان پرخاشگر. مجله­ی شناخت اجتماعی، 3(6)، 66-83.
قمرانی، امیر، البرزی، شهلا و خیر، محمد (1395) . بررسی روایی و اعتبار نظریة ذهن در گروهی از دانش­آموزان عقب ماندة ذهنی و عادی شهر شیراز، مجلة روان­شناسی، 10(2)، 21-34.
لطیفی، زهره؛ امیری، شعله؛ ملک پور، مختار؛ و مولوی، حسین. (1388) اثربخشی آموزش حل مسأله شناختی- اجتماعی بر بهبود روابط بین فردی، تغییر رفتارهای اجتماعی و ادراک خودکارآمدی دانش­آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری. تازه های علوم شناختی، 11 (3)، 70-84.
نجاتی، وحید؛ ذبیح زادگان، عباس؛ نیک فرجام، محمدرضا، نادری، زهره و نقدعلی، علی پور. (1391). رابطه بین ذهن­آگاهی و ذهن­خوانی از روی تصویر چشم. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان، 14(1)، 37-42.
نریمانی، محمد؛ بیابان گرد، اسماعیل و رجبی، سوران. (1385). بررسی کارآمدی روان نمایشگری بر بهبود بخشی مهارت­های اجتماعی و عزت نفس دانش­آموزان نارساخوان. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 6، (2)، 623-638.
علیزاده فرد، سوسن. (1396). مقدمه­ای بر اختلالات یادگیری. تهران: نشر سادس.
علیزاده، حمید. (1389). اختلالات یادگیری غیرکلامی: چشم انداز بالینی. فصل­نامه پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. 10 (2)، 199-208.
محمدی فر، محمدعلی، بشارت، محمدعلی، قاسمی، مریم و نجفی، محمود(1386) . شیوع و تنوع ناتوانایی­های ویژة یادگیری در میان کودکان دورة ابتدایی شیراز. فصل­نامة روان شناسی و علوم تربیتی، 3 (9)، 21-42.
هارون رشیدی، همایون و مرادی منش، فردین. (1393). مقایسه تحول زبان کودکان دارای اختلالات یادگیری کلامی و کودکان دارای اختلالات یادگیری غیرکلامی. مجله­ی ناتوانی­های یادگیری، 3(3)، 100-112.
واحدی، شهرام و فتحی آذر، اسکندر، (1385). آموزش کفایت اجتماعی در کاهش پرخاشگری پسران پیش دبستانی. اصول بهداشت روانی، 8(32)، 131-140.
Alizadeh, H. (2010). Nonverbal Learning Disabilities: A Clinical Perspective. Journal of Exceptional Children, 10 (2), 199-209. (Persian)
Alizadehfard, S. (2015). An introduction on learning disorders. Tehran: Sades. (Persian)
Ansarinezhad, S., Movallali, G. & Adib Sereshki, N. (2012). The ffectiveness of Theory of Mind Training on the Promotion of Theory of Mind Levels in Educable Intellectual Disability.Research in Clinical Psychology and Counseling, 1(2),105-120. (Persian)
Astington, J. W. (2000). The future of theory of mind research: understanding motivation states, the role of language, and theory of mind development. Child development, 72, 85- 987.
Auerbach, J. G., Gross-Tsur, V., Manor, O., & Shalev, R.S. (2008). Emotional and Behavioral characteristics over a six year period inyouths with persistentand non persistent dyscalculia. JournalofLearningDisabilities, 41, 263–273.
Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., Hill, J., et al. (2001). The “reading the mind in the eyes” test revised version: A study with normal adults, and adults with Asperger syndrome or high-functioning autism. J Child Psychol Psychiatr, 42(6), 241-251.
Bayanzadeh, A., Arjmandi, Z. (2003). The Efficacy of Social Skills Training on Adjusting Behaviors of Mild Mentally Retarded Children. IJPCP, 9 (1), 27-34. (Persian)
Beelmann, A., Pfingsten, U., Losel, F. (1994). Effects of training social competence in children: A meta-analysis of recent evaluation studies.  Journal of Clinical Child Psychology, 23, 260 - 271.
Berk, L. E. (2006). Development Throught the Lifespan (4th ed.), Boston, Alley & Bacon.
Bloom, E., & Health, N. (2010). Recognition, expression, and understanding facial expressions of emotion in adolescents with nonverbal general learning disabilities. Journal of learning disabilities, 43 (2), 180-192.
Brooks, P., Tullis, C. A. & Gallagher, P. A. (2016). Effects of a Group Teaching Interaction Procedure on the Social Skills of Students with Autism Spectrum Disorders. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 51(4), 421–433.
Bryan, T., Burstein, K. & Ergul, C. (2004). The social-emotional side of learning disabilities: A science-based presentation of the state of the art. Learning Disability Quarterly, 27, 45 - 51.
Conte, R. & Andrews, J. (1993). Social skills in the context of learning disabilities definitions: A reply to Gresham and Elliott direction for future. Journal of learning Disabilities, 26, 146-153.
Cook, C. R., Gresham, F. M., Kern, L., Barreras, R. B.,Thornton, S., Crews, S. D. (2008). Social skills training for secondary students with emotional and/or behavioral disorders. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 16, 131 - 144.
Dehghan, F., Yazdanbash, K. & Momany, K. (2014). The impact of communicational skills training on improving children's theory of mind. Social Cognition, Special Edition, 3, 83-96. (Persian)
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (2013). Fifth Edition.
Dorodian, Z. (2016).  The impact of role-playing technique on social adjustment and academic achievement in dyscalculia students of Tehran province, academic year 87-88. Psychology of exceptional indiniduals, 1(5), 85-102. (Persian)
Elbaum, B. & Vaughn, S. (2001). School-based interventions to enhance self-concept of students with learning disabilities: A meta-analysis. The Elementary School Journal, 101, 303 - 329.
Elliot, S. N., Malecki, C. K. & Demaray, M. K. (2001). New directions in social skill assessment and interventions for elementary and middle school students, Exceptionality, 9, 19 - 32.
Farhadi. A., Movahedi, Y., Azizi, A. (2015). The effectiveness of social skills training on promoting the theory of mind in aggressive adolecents. Social cognition, 3(2), 55-66. (Persian) 
Forness, S. R. & Kavale, K. L. (1996). Treating social skill deficits in children with learning disabilities: A meta-analysis of the research. Learning Disabilities Quarterly, 19, 2 - 13.
Gall, M. D., Gall, J. P. & Borg, W. R. (2006). Educational research: An introduction (8th ed.). Boston: Alley & Bacon.
Ghamrani, A., Alborzi, S. H. & Khayer, M. (2006). Validity and Reliability of the Theory of Mind Test (TOM Test) for Use in Iran. Journal of Psychology, 10 (2), 181-199. (Persian)
Goodman, R. (1997). The strenths and difficulties questionnatre. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 38, 581- 586.
Gresham, F. M., & Elliot, S. N. (1987). The Relationship between Adaptive Behavior and Social Skills: Issues in Definition and Assessment, Journal of Special Education, 21, 167-181.
Gresham, F. M. & Sugai, G. & Horner, H. R. (2001). Interpreting outcomes of social skills training for students with high-incident disabilities. Exceptional Children, 67, 331 - 344.
Haidari, T.; Shamive Isfahani, A. & Faramarzi, S. (2011). The comparision Theory of Mind Dimension in Autism Children and Normal Children Isfahan City. Knowledge & Research in Applied Psychology, 12, 3(45), 64-70. (Persian)
Hamamci, Z. (2002). The effect of integrating psychodrama and cognitive behavioral therapy on reducing cognitive distortions in interpersonal relationship. JGPPS, spring, 28, 313.
Haroon Rashidi, H. & Moradimanesh, F. (2014). A comparison of developmental language of children with verbal and nonverbal learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 3(3), 112-118. (Persian)
Hassanzadeh, S.; Mohseni, N.; Afrouz,GH.A. & Hejazi, E. (2007). The Study of Cognitive Development in Deaf Children Based on Theory of Mind. Research on Exceptional Children, 7 (23), 19-44. (Persian)
Humphries, T., Cardy, J. Worling, D. & Peets, K. (2004). Narrative comprehension and retelling abilities of children with nonverbal learning disabilities. Brain and Congnition, 56(2), 77-88.
Kavale, K. A. & Mostert, M. P. (2004). Social skills interventions for individuals with learning disabilities, Learning Disability Quarterly, 27, 31 - 43.
Kazemi, R., Momeni, S., Kiamarsi, A. (2011). The effectiveness of life skills training on the social competency of students with dyscalculia. J LearnDisabil. 1(1), 94-108. (Persian)
Kiany, G., Maktabi, G. H. & Behroozi, N. (2014). A Comparison of the Performance of Children with Verbal and Nonverbal Learning Disabilities on the Theory of Mind Test. Journal of Exceptional Children, 14 (2), 33-42. (Persian)
Klassen, R. M., & Lynch, S. L. (2007). Self-efficacy from the perspective of adolescence with Learning disabilities and their specialist teachers. Journal of Learning Disability, 40, 494–507.
Latifi, Z., Amiri, SH., Malekpour, M. & Molavi, H. (2009). The Effectiveness of Training Social-Cognitive-Problem-Solving on Improvement of Interpersonal Relationships, Change in Social Behavior and Self-Efficacy in Students with Learning Disabilities Advances in Cognitive Science, 11(3), 70-84. (Persian)
Ludwing, V. H. (2004). What is a nonverbal learning disability? The exceptional Parent. 34(8), 49 -52.
Merrell, K. W., & Gimpel, G. A. (1998). Social skills of children and youth: Conceptualization, assessment, treatment. Mahwah, NJ: Erlbaum.
Mohamadifar, M., Besharat, M., Ghasemi, M. & Najafi, M. (2012). Prevalence and variety of specific learning disorders between Siraz primary school students. Journal of psychology and educational science, 8(3), 21-42. (Persian)
Moll, K., Kunze, S., Neuhoff, N., Bruder, J., Schulte-Korne, G. (2014). Specific Learning Disorder: Prevalence and Gender Differences. PLoS One, 9(7), 1-8.
Narimani, M., Biabangard, E. & Rajabi, S. (2006). The impact of psychodrama on social skills and self-steem of elementary school students with dyslexia. Research on exceptional children, 6(2), 623-638. (Persian)
Nejati V, Zabihzadeh A, Nikfarjam M, Naderi Z, Pournaghdali A. Correlation between mindfulness and mind reading through eye Image. Zahedan J Res Med Sci (ZJRMS), 14(1), 37-42. (Persian)
Pourabdol, S., Sobhi –Gharamaleki, N., Abbasi, M. (2015). A comparison of academic procrastination and academic vitality in students with and without specific learning disorder. Journal of Learning Disabilities, 4(3), 121-127. (Persian)
Pourmohamadreza Tajrishi, M., Jalil Abkenar, S. & Ashoori, M. (2013). The effectiveness of life skills training on the self-competency in boy students with dyscalculia. Journal of clinical psychology, 5, 2, 1-11. (Persian)
Radmanesh, E. &, Saadi pour, E. (2017). The influence of social skills training on motivation and educational progress of female high school students of Tehran. Journal of School Psychology, 6(2), 44-63. (Persian).
Resches, M. & Perez-Pereira, M. (2007). “Referential communication abilities and theory of mind development in preschool children”. Journal of Child Language; 34(1), 21.
Rezaei A, Hafezi A. Social Skills in Students with Intellectual Disabilities, Autism, Learning Disabilities and Normal Students. Journal of Exceptional Children, 11 (4), 363-374. (Persian)
Schlundt, D. & McFall, R., (1985). New directions in the assessment of social competence and social skills’, in L’Abate, L and Milan, M (eds) Handbook of Social Skills Training and Research. New York: Wiley.
Seyyed Noori, Z., Hosseinkhanzaheh, A., kafi, M., Movalleli, G, & Karimi, R. (2017). Effect of Social Skills Training on Self-Esteem and Self-Concept in Dyslexic Students. MEJDS, 4(9), 44-52. (Persian).
Shahim, S. A. (2006). Wechsler Intelligence Scale for Children revised: the agenda and norms (fourth edition). Shiraz: Shiraz University Press. (Persian)
Shahym, S. (2003). Social skills and behavior problems in comparing two groups of normal children with learning problems at home and school. Journal of Psychology and Educational Sciences, 33 (1), 121-138. (Persian)
Sharma, S.; Deller, J., Biswal, R., & Mandel, M. (2009). Emotional Intelligence factorial structure and construct validity across culture, International Journal of cultural management, 9, 67-79.
Sideridis, G. D. (2007). International approaches to learning disabilities:  More alike or more different. Learning Disabilities Research Practice, 22, 210–215.
Soleymani, E., Zahed Babolan, A., Farzaneh, J., Setoudeh, M.B. (2011). A comparison of alexithymia and the social skills in students with and without learning disorders. Journal of Learning Disabilities, 1(1), 78-93. (Persian)
Symons, D. (2004). Mental state discourse, theory of mind, and the internalization of self–other understanding, Developmental Review, 24, 159–188.
Tehranidoust, M., Shahrivar, Z., Pakbaz, B., Rezaei, A., Ahmadi, F. (2007). Validity of Farsi version of strengths and difficulties questionnaire (SDQ), Advance in cognitive science, 8 (32), 33-39. (Persian) 
Turner NE, Mc Donald J, Somerset M. Life skills, mathematical reasoning and critical thinking: A curriculum for the prevention of problem gambling. J Gamble Stud, 24(3), 169-181.
Vahedi, S., Fathi Azar, E. (2007). The effect of social competence training on decreasing in aggression per-school boys. Fundamentals of mental health, 8 (31-32), 131-140. (Persian)
Vaughn, S., Kim, A., Sloan, C. V. M., Hughes, M. T., Elbaum, B., & Sridhar, D. (2003). Social skills interventions for young children with disabilities: A synthesis of group design studies. Remedial and Special Education, 24(1), 2–15.
Wachelka, D. & Katz, R. C. (1999). Reducing test anxiety and improving academic self-esteem in high school and college students with learning disabilities. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 30(3), 191-198.
Wang, Y. G., Wang, Y. Q. & Chen, S. L., et al. (2008). Theory of mind disability in major depression with or without psychotic symptoms: A componential view. Psychiatry Res, 161(2), 153-161.
Yagmurlu, B. Berument, S.K. & Celimli, S. (2005). “The role of institution and home contexts in theory of mind development”. Journal of applied developmental psychology. 26(5), 521.
Zarbakhsh, M. R., & Haroon rashidi, H. (2012).Comparison of social understanding (based on mind theory) and its dimensions in students with verbal learning disabilities and nonverbal learning disabilities, Indian J. Edu. Inf. Manage, 1(6), 406-412.
Zare, h., Bahramabadi, M., Ganji, K. (2014). The study of prevalence of attention deficit hyperactivity disorder and it’s comorbidity with learning disorder in primary school’s students.  Journal of Learning Disability, 3(4), 143-150. (Persian).