کاربرد بازی‌درمانی مبتنی بر حافظه و توجه برای بهبود مهارت‌های ترکیب عددی دانش‌آموزان دارای اختلال ریاضی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روان‌شناسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

2 دکترای روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

3 کارشناس ارشد مشاوره مدرسه، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

10.22098/jld.2020.920

چکیده

در پژوهش حاضر، اثربخشی بازی­درمانی مبتنی بر حافظه و توجه بر بهبود مهارت ترکیب­های عددی در دانش‌آموزان پایه چهارم و پنجم دبستان مبتلا به اختلال ریاضی مورد بررسی قرارگرفت. جامعه آماری همة دانش‌آموزان کلاس چهارم و پنجم دبستان با اختلال ریاضی در مراکز اختلال یادگیری تهران در سال تحصیلی 95-96 بودند. بدین منظور از میان کلیة دانش‌آموزان مراکز اختلال یادگیری تهران، 30 دانش­آموز به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند و در دو گروه قرار گرفتند. آزمون هوش «وکسلر» کودکان WISC-IV و آزمون ترکیب­های عددی محقق ساخته اجرا برای هر دو گروه در دو نوبت پیش­آزمون و پس­آزمون اجرا شد. متغیر مستقل «بازی­درمانی مبتنی بر حافظه و توجه» در 12 جلسة50 دقیقه­ای به صورت انفرادی روی گروه آزمایش اعمال شد. پس­آزمون نیز با استفاده از آزمون ترکیب­های عددی محقق ساخته به اجرا در­آمد. داده‌ها بـا استفاده از آزمون تحلیل کواریانس و نرم‌افزار SPSS19 تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد بازی درمانی مبتنی بر حافظه و توجه سبب بهبود مهارت ترکیب­های عددی در دانش‌آموزان با اختلال ریاضی می‌شود. از این رو پیشنهاد می­شود دربارة انواع بازی‌ها، کاربرد و اهمیت آن‌ها در یادگیری، آموزش‌های لازم به معلمین دوره ابتدایی ارائه شود تا نه تنها در زمینه ریاضی، بلکه در سایر دروس مانند خواندن و نوشتن نیز شاهد پیشرفت بیشتر دانش­آموزان باشیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The application of memory and attention-based play therapy to improve numerical combination skills of students with dyscalculia learning disability

نویسندگان [English]

  • F Hamidi 1
  • S Dazy 2
  • S Lotfi 3
1 Associate Professor of Psychology, Shahid Rajaee Teacher Training University
2 Ph. D in Educational Psychology, Shahid Rajaee Teacher Training University
3 MA in School Counseling, Shahid Rajaee Teacher Training University
چکیده [English]

In this study, the effectiveness of memory and attention-based play therapy in improving Numerical Combination Skill of fourth and fifth grade students with Dyscalculia was examined. Research population was all fourth and fifth grade students with math learning disability who referred to Tehran’s Learning Disorder centers during the 2016-2017 academic year. In this study, thirty students from two centers were randomly chosen and divided into two groups. Wechsler Intelligence Scale for Children- Fourth Edition- and researcher-made Number Combination Test were used for two groups in both pre-test and post-test. Independent variable “memory and attention-based play therapy” was presented for twelve 50-minute sessions to the experimental group. The same Number Combination test was used as the post-test for both groups. Data were analyzed using covariance analysis by SPSS 19 software. Findings showed memory and attention-based play therapy could improve Numerical Combination Skill in students who suffer from math learning disability. Therefore, it is suggested that the types of games, their application and their importance in learning, basic training should be presented to teachers of elementary level, so that students can progress not only in mathematics but also in courses like reading and writing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • play therapy
  • number combination skill
  • dyscalculia
  • working memory intervention
  • attention intervention
امیدوار، عظیم؛ دانا، امیر؛ حمزه سبزی، امیر و پورپناهی کل تپه، محمد. (1397). تأثیرآموزش براساس تربیت بدنی رشدی بر حافظه کاری دانش آموزان مقطع ابتدایی. مجله ی روان شناسی مدرسه، 7(1)، 83-101.
حشمتی، رسول؛ اصل اناری، روح‌اله و شکراللهی، رقیه. (1394). اثربخشی تکنیک‌های بازی درمانی گروهی اضطراب حالت، احساس‌های مثبت و سطح سازگاری عمومی کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری خاص. مجله ی ناتوانی‌های یادگیری، 5(4)، 24-7.
درتاج، فریبرز (1392). مقایسه­ی تأثیر دو روش آموزش به شیوه­ی بازی و سنتی بر انگیزه و پیشرفت تحصیلی ریاضی دانش‌آموزان. مجله ی روان شناسی مدرسه، 2(4)،80-62.
رضایی شریف، علی؛ حاجلو، نادر؛ حق گوی، توحید و مرادی، مسعود. (1395). اثر بخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی- رفتاری در بهبود عملکرد ریاضیات و خواندن دانش‌آموزان دارای حساب نارسایی و نارسا خوانی. مجله ی ناتوانی های یادگیری، 5 (3)، 70-54.
زمانی، اصغر و پور آتشی، مهتاب. (1396). رابطه حافظه کاری، باورهای خودکارآمدی تحصیلی و اضطراب آزمون با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. مجله ی روان شناسی مدرسه، 6(4)، 25-44.
سجادی، سید علیرضا؛ آخوندپور منطقی، علی و هاشمیان، پیمان. (1393). بررسی اثر نوروفیدبک در درمان اختلال یادگیری درس ریاضی کودکان مقطع سوم ابتدایی. مجله دانشکده پزشکی، 57(5)،719-726.
سلامت، منصوره؛ مقتدایی، کمال؛ کافی، موسی؛ عابدی، احمدرضا و حسین خانزاده، عباسعلی. (1392). اثربخشی بازی درمانی شناختی رفتاری بر حافظه و مهارت های اجتماعی کودکان با ناتوانی یادگیری املا. تحقیقات علوم رفتاری، 11(6)، 556-566.
عابدی، احمد؛ پیروز زیجردی، معصومه و یارمحمدیان، احمد (1390). اثربخشی آموزش توجه بر عملکرد ریاضی دانش­آموزان با ناتوانی یادگیری ریاضی. مجله ی ناتوانی‌های یادگیری، 2 (1)، 92-106.
لدنی فرد، نعمت اله؛ شجاعی، ستاره و همتی علمدارلو، قربان. (1396). اثربخشی برنامه بازی‌های زبان‌شناختی بر عملکرد خواندن دانش‌آموزان پسر با نارساخوانی. روان­شناسی افراد استثنایی، 7(25)، 32-52.
لندرث، گاری. ل.(1390). بازی‌درمانی. خدیجه آرین. (چاپ نهم). تهران: نشر اطلاعات.
نریمانی، محمد؛ سلیمانی، اسماعیل؛ زاهد بابلان، عادل و ابوالقاسمی، عباس. (1392). مقایسه اثربخشی آموزش کنش‌های اجرایی و بازی درمانی در بهبود حافظه کاری، نگهداری توجه و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مبتلا به نارسایی در حساب. مجله ی روان شناسی بالینی، 5 (4)، 1-16.
نظری، محمدعلی؛ واحدی، شهرام؛ روشندل راد، محبوبه و کافی، موسی. (1395). نقش حافظه ی کاری بر روند تحولی ادراک زمان در کودکان دبستانی. مجله ی روان شناسی مدرسه، 5(1)، 101-117.
نصرتی، فاطمه؛ غباری بناب، باقر، وکیلی نژاد، مریم و کشاورز افشار، حسین. (1394). اثربخشی آموزش مستقیم بر عملکرد ریاضی دانش‌آموزان با اختلال یادگیری خاص. مجله­ی ناتوانی‌های یادگیری، 5 (4)، 108-122.
یار محمدی واصل، مسیب؛ رشید، خسرو و بهرامی، فرشته. (1393). آموزش از طریق بازی بر بهبود نگرش ریاضی دانش‌آموزان دختر مقطع ابتدایی. مجله­ی روان شناسی مدرسه، 3(3)، 122-135.
Abedi, A., Pirooz Zijerdi, M. & Yarmohammadian, A. (2011). The Effectiveness of Attention Education on the Math Performance of Students with Mental Learning Disabilities. Journal of Learning Disabilities, 2 (1), 92-106. (Persian).
Bull, R. & Lee, K. (2014). Executive functioning and mathematics achievement. Child Development Perspectives, 8(1), 36-41. http://dx.doi.org/10.1111/cdep.12059
Chen, X. Y, M., Chang, L., Chen, W. & Zhou, R. (2018). Effect of Working Memory Updating Training on Retrieving Symptoms of Children with Learning Disabilities. Journal of learning disabilities, 51 5, 507-519.
Dortaj, F. (2013). Comparison of the effect of two methods of traditional and l game teaching on students' motivation and academic achievement. Journal of School Psychology, 2(4), 62-80. (Persian).
Fuchs, L. S., Seethaler, P. M., Powell, S. R., Fuchs, D., Hamlett, C. L. & Fletcher, J. M. (2008). Effects of preventative tutoring on the mathematical problem solving of third grade students with math and reading difficulties. Exceptional Children, 74(2), 155–173.
Geary, D. C., Hoard, M. K., Nugent, L. & Bailey, D. H. (2012). Mathematical cognition deficits in children with learning disabilities and persistent low achievement: A five-year prospective study. Journal of Educational Psychology, 104(1), 206–223. http://doi.org/10.1037/a0025398
Gerber, P. J. (2012). The Impact of Learning Disabilities on Adulthood: A Review of the Evidenced-Based Literature for Research and Practice in Adult Education. Journal of Learning Disabilities, 45(1), 31–46. https://doi.org/10.1177/0022219411426858
Geurney, L. (1983). Play therapy with learning disabled children. In C. Schaefer&K. O’Conner (Eds), Handbook of play therapy (pp.419-435). NewYork: John Wiley
Heshmati, P., Alaniary, R. & Shokrallahi, R. (2016). The Effectiveness of Group Therapy Game Techniques, the state of anxiety, positive emotions, and general adaptability of children with special learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 5 (4), 7-24. (Persian).
Jinks, J. & Lorsbach, A. (2003). Introduction: Motivation and self-efficacy belief. Reading and Writing Quarterly, 19, 113–118
Kaufmann, L. & Von Aster, M. (2012). Diagnostik und intervention bei rechenstörung. Deutsches Arzteblatt International, 109(45), 767–778. http://doi.org/10.3238/ arztebl.2012.0767
Khodabakhshi-Kooalee, A., Falsafinejad, M.R. & Rezaei S. (2018). Effectiveness puppet play therapy on adaptive behavior and social skills in boy children with intellectual disability. Caspian J Pediatr, 4(1): 271-7.
Kroesbergen, E. H. & van Luit, J. E. H. (2003). Mathematics Interventions for Children with Special Educational Needs. Remedial and Special Education, 24(2), 97–114. http://doi.org/10.1177/07419325030240020501
Ladonyfard, N., Shojaei, S. & Hemmati Alamdarlou, Gh. (2018). The Effectiveness of Linguistic Games Program on Reading Performance of Male Students with Dyslexia. The Psychology of Exceptional Persons, 7 (25), 35-52. (Persian).
Menon, V. (2016). Working memory in children's math learning and its disruption in dyscalculia. Current Opinion in Behavioral Sciences, 10, 125-132.
Narimani, M., Soleimani, I., Zahed Babelan, A. & Abolghasemi, A. (2014). Comparison of the effectiveness of executive training and game therapy training on improving work memory, maintaining attention and academic achievement of students with discaculia. Journal of Clinical Psychology, 5 (4), 1-16. (Persian).
Nazari, M., Vahedi, S., Roshandel Rad, M., Kafi, M. (2016). The role of working memory in the process of transformation time perception in school-age children. Journal of School Psychology, 5(1), 101-117. (Persian).
Nosrati, F., Ghobari Bonab, B., Vakili Nejad, M. & Keshavarz Afshar, H. (2016). The Effectiveness of Direct Training on Mental Performance of Students with Specific Learning Disorders. Journal of Learning Disabilities, 5 (4), 108-122. (Persian).
Omidvar, A., Dana, A., Hamzeh Sabzi, A., Pourpanahi Koltapeh, M. (2018). The effect of education based on developmental physical education on working memory of elementary school students. Journal of School Psychology, 7(1), 83-101. (Persian).
Palladino, P., Poli, P., Masi, G. & Marcheschi, M. (2000). The relation between metacognition and depressive symptoms in preadolescents with learning disabilities: Data in support of Borkowski’s model. Learning Disabilities Research and Practice, 15(3), 142–148.
Peng, P. & Fuchs, D. (2016). A Meta-Analysis of Working Memory Deficits in Children with Learning Difficulties: Is There a Difference Between Verbal Domain and Numerical Domain? Journal of Learning Disabilities, 49(1), 3–20. https://doi.org/ 10.1177/0022219414521667
Ray, D. C. Armstrong, S. A. Balkin, R. S. & Jayne, K. M. (2015). Child‐centered play therapy in the schools: Review and meta‐analysis. Psychology in the Schools, 52(2), 107-123. http://dx.doi.org/10.1002/pits.21798
Rezaie Sharif, A., Hajloo, N., Haghighi, T. & Moradi, M. (2016). Effectiveness of game therapy based on cognitive-behavioral therapy for improving the performance of math and reading students with learning disability. Journal of Learning Disabilities, 5 (3), 54-70. (Persian).
Sajjadi, S.A.R., Akhondpour Manteghi, A. & Hashemian, P. (2014). The study of the effect of neurofeedback in the treatment of children with math learning disorder in the third-grade elementary school. Journal of Mashhad Medical School, 57 (5), 726-719. (Persian).
Salamat, M., Moghaddai, K., Kafi, M., Abedi. A. R. & Hossein Khanzadeh, A. (2013). The Effect of Cognitive-Behavioral Therapy on the Memory and Social Skills of Children with Disabilities Learning Dictation. Journal of Behavioral Sciences Research. 11 (6), 556-566. (Persian).
Soares, N., Evans, T. & Patel, D. R. (2018). Specific learning disability in mathematics: a comprehensive review. Translational pediatrics, 7(1), 48-62.
Sprenger, A., M. Atkins, S., M. Bolger, D. J., Harbison, J. I., Novick, J. M., Chrabaszcz, J. S. &  et al. (2013). Training working memory: limits of transfer. Intelligence 41, 638–663. doi:10.1016/j.intell.2013.07.013
Wilson, A. J., Dehaene, S., Dubois, O.E. & Fayol, M. (2009). Effects of an Adaptive Game Intervention on Accessing Number Sense in Kindergarten Children. Mind, Brain, and Education, 3(4), 224–234. http://doi.org/10.1111/j.1751-228X.2009.01075.x
Yarmohamadi Vasel, M., Rashid, K. & Bahrami, F. (2014). The effectiveness of instruction through the play in improving mathematics attitude of primary girl students. Journal of School Psychology, 3(3), 122-135. (Persian).
 Zamani, A. & Pouratashi, M. (2018). The relationship between academic performance and working memory, self-efficacy belief, and test anxiety. Journal of School Psychology, 6(4), 25-44. (Persian).
 Zhang, H., Chang, L., Chen, X., Ma, L. & Zhou, R. (2018). Working Memory Updating Training Improves Mathematics Performance in Middle School Students with Learning Difficulties. Frontiers in human neuroscience, 12, 154. doi:10.3389/fnhum.2018.00154.