اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی- فراشناختی بر انگیزه پیشرفت و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دارای ناتوانی‌های یادگیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

3 دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

اهداف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی- فراشناختی بر انگیزه پیشرفت و سرزندگی تحصیلی دانش­ آموزان دارای ناتوانی­ های یادگیری  انجام گرفت
مواد و روش­ ها: روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش­ آموزان دارای ناتوانی­ های یادگیری دبستانی شهر اردبیل که در سال تحصیلی 1401-1402 مشغول تحصیل بودند، است. 40 دانش ­آموز به روش نمونه­ گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه سرزندگی تحصیلی مارتین و مارش، پرسشنامه مشکلات یادگیری کلرادو، انگیزه پیشرفت هرمنس و آزمون هوش ریون بود. داده ­ها با استفاده از آزمون تحلیل کواریانس چند متغیره تحلیل شدند.
یافته­ ها: یافته ­های پژوهش نشان داد که آموزش راهبردهای شناختی- فراشناختی بر انگیزه پیشرفت و سرزندگی تحصیلی دانش ­آموزان دارای  ناتوانی ­های یادگیری اثربخش بوده و تأثیر مستقیم و معنی ­داری دارد (01/0>P) است. بر اساس یافته ­ها می ­توان نتیجه گرفت که آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی می ­تواند به بهبود انگیزه پیشرفت و سرزندگی تحصیلی دانش­ آموزان کمک کند که این امر خود منجر به افزایش عملکرد و پیشرفت تحصیلی دانش ­آموزان می ­گردد.
نتیجه­ گیری: با توجه به این نتایج از لحاظ کاربردی در محیط ­های آموزشی در کنار سایر شیوه­ های افزایش توجه و بهبود کارکردهای اجرایی در کودکان مبتلا به اختلال یادگیری از راهبردهای شناختی و فراشناختی استفاده شود؛ همچنین با آموزش راهبردهای شناختی به دانش ­آموزان می­ توان انگیزش خواندن آن­ها را افزایش داد

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The effectiveness of teaching cognitive-metacognitive strategies on the motivation to progress and academic vitality of students with learning disabilities

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Nasiri Garme Cheshme 1
  • Mohammad Fathi 2
  • Morteza Javidpour 3
1 Master of Educational Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.
2 Master of Educational Psychology, Islamic Azad University, Ardabil, Iran.
3 PhD in Educational adminsttion, University of Mohaghegh Ardabili , Ardabil, Iran
چکیده [English]

Objective: The present study was conducted with the aim of investigating the effectiveness of teaching cognitive-metacognitive strategies on the motivation to progress and academic vitality of students with learning disabilities.
Methods: The research method was an experiment with a pre-test-post-test design with a control group. The statistical population of the research includes all students with learning disabilities in the elementary school of Ardabil who were studying in the academic year 1401-1402. 40 students were selected by available sampling method and randomly replaced in two experimental and control groups. The research tools included Martin and Marsh Academic Vitality Questionnaire, Colorado Learning Difficulties Questionnaire, Hermans Achievement Motivation and Raven Intelligence Test. Data were analyzed using multivariate analysis of covariance test.
Results: The findings of the research showed that the teaching of cognitive-metacognitive strategies is effective and has a direct and significant effect on the motivation of progress and academic vitality of students with learning disabilities (P<0.01). Based on the findings, it can be concluded that the training of cognitive and metacognitive strategies can help to improve the motivation of progress and academic vitality of students, which in itself leads to an increase in performance and academic progress of students.
Conclusion: According to these results, cognitive and metacognitive strategies should be used in educational environments in addition to other methods of increasing attention and improving executive functions in children with learning disabilities. Also, by teaching cognitive strategies to students, it is possible to increase their motivation to read.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive strategy
  • metacognition
  • progress motivation
  • academic vitality
اکبری، ت.،  و مهرآور گیگلو، ش. (1400). رابطه امید، رضایت از زندگی و عزت نفس و سلامت روان با نقش واسطه ­ای شناخت، فراشناخت و انگیزه پیشرفت در دانش ­آموزان. فصلنامه روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه. 10(4)، 6-20. https://jsp.uma.ac.ir/article_1459.html
 اکبری بورنگ، م.، رحیمی بورنگ، ح. (1395). تبیین سرزندگی و انگیزش تحصیلی دانشجویان بر اساس ادراک آنان از محیط یادگیری در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 16(27)، 231-222. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3884-fa.html
ایمانی، س.، و ذاکری، م. (1402). مقایسه مسئولیت­ پذیری، تعلل­ورزی و سرزندگی تحصیلی در دانش ­آموزان با و بدون اعتیاد به وبگردی. فصلنامه روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه. 12(2)، 6-18. https://jsp.uma.ac.ir/article_2366.html
آبکنار، س.، موللی، گ. (1390). تأثیر آموزش های فراشناختی در خواندن کودکان با مشکل شنوایی، فصلنامه تعلیم و تربیت استثنایی،  108(3)، 38-47.    http://exceptionaleducation.ir/article-
بهرامی، ف.، بدری، م. (1396). رابطه ادراک از محیط یادگیری و سرزندگی تحصیلی با نقش واسطه‌ای شناخت، فراشناخت، انگیزه پیشرفت و خودکارآمدی در دانشجویان. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 5(9)، 212-189. [DOI: 10.22084/J.PSYCHOGY.2018.13668.1590]
پرزور، پ. (1401). اثربخشی آموزش گروهی راهبردهای مقابله ­ای مبتنی بر آموزه­های اسلامی بر شادکامی و رضایت از زندگی والدین کودکان مبتلا به ناتوانی­ های یادگیری. فصلنامه پژوهشی ناتوانی ­های یادگیری، 11(4)، 21-33.   [DOI: 10.22098/JLD.2021.6587.1711]
پورحسین، ا.، انتصار، غ؛ حجازی، م.، نریمانی، م. (1399). اثربخشی راهبردهای شناختی و فراشناختی بر مهارت حل مسأله و عزت نفس دانش آموزان پایه یازدهم مشکین شهر. روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، 9(4)،35-45. [DOI:  10.32598/JSPI.9.4.3]
تقوایی ­یزدی، م. (1400). تأثیر کاربرد شبکه ملی مدارس ایران (رشد) بر خلاقیت و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. پژوهش‌های برنامه‌ریزی درسی و آموزشی، 11(1)، 110-89.  https://jcdepr.chalous.iau.ir/article_690780.html
حاجلو، ن و رضایی شریف، ع. (1390). بررسی ویژگی­های روان­سنجی پرسشنامه­ مشکلات یادگیری کلورادو. ناتوانی یادگیری، 1(1)، 24-43. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1015507/
دهقانی زاده، م.، . حسین چاری، م. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه ­ای خودکارآمدی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 47-21.   [DOI: 10.22099/JSLI.2013.1575]
رشید، خ.، و حسنوند ف. (1400). الگوی ساختاری پیش ­بینی سرزندگی تحصیلی، بازی­گوشی روان‌شناختی و جهت­ گیری زندگی بر اساس خود ناتوان­ سازی با میانجی­گری هوش زیباشناسی در دانش ­آموزان نوجوانان. فصلنامه روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه.، 10(3)، 48-33. https://jsp.uma.ac.ir/article_1341.html
رحمانی، ج. (1386). پایایی، روایی و هنجاریابی آزمون ماتریس ­های پیشرونده ریون پیشرفته در دانشجویان دانشگاه آزاد واخد خوراسگان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 9(34)، 74-61. https://www.sid.ir/paper/163785/fa
سپهوندی، م؛ سبزیان، س؛ گراوند، ی؛ بیرانوند، س؛ پیرجاوید، ف. (1395). بررسی اثربخشی آموزش تکنیک های فراشناختی بر انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان دختر شهر اصفهان. رویکردهای نوین آموزشی، 11(23)، 63-80.  [DOI:10.22108/NEA.2016.21058]
سید عباس زاده، م.، گنجـی، م.، شـیرزاد، ع. (1382). بررسـی رابطـه­ هـوش و پیـشرفت تحصیلی دانش­ آموزان پایه­ی سـوم راهنمـایی تحـصیلی مـدارس اسـتعداد درخـشان شهرسـتان اردبیـل. پایان نامه­ کارشناسی ارشد، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان اردبیل. https://asj.basu.ac.ir/article_1266
عشورنژاد، ف. (1392). اثربخشی راهبردهای فراشناختی بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان. روان‌شناسی کاربردی، 7(4)، 30-45.  https://scj.sbu.ac.ir/article_96002.html 
علایی خرایم، ر.، نریمانی، م.، علایی خرایم، س. (1391). مقایسه باورهای خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت در میان دانش­ آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی یادگیری، 1(3)، 85-104. [DOI:  JLD-1-3-91-4-5] 
کابینی مقدم، س.، انتصار فومنی، غ.، حجازی، م.، اسدزاده، ح. (1398). مقایسه تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و کمک خواهی در افزایش اشتیاق و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان اهمال کار. راهبردهای شناختی در یادگیری، 7(13)، 191-212. [DOI: 10.22084/J.PSYCHOGY.2019.18327.1910]
کرمی، ب.، آزاد، ا.، هاشمی، ن. (1392). اثربخشی راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خلاقیت، انگیزه پیشرفت و خودپنداره تحصیلی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2(4)، 140-121. https://journal.bpj.ir/article_523671.html
میکائیلی، ن.، افروز، غ.ع.،  و قلی ­زاده، ل. (1391). ارتباط خودپنداره و فرسودگی تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان دختر. مجله روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، 1(4)، 103- 71.
نعمتی، ش.، بدری گرگری، ر.، و کاتوراننی، آ. (1401). رابطه بهزیستی روان‌شناختی و سرزندگی تحصیلی با ادراک دانش­ آموزان از محیط کلاس. فصلنامه روان‌شناسی مدرسه و آموزشگاه، 11(1)، 117-131. [DOI.org/10.22098/jsp.2022.1508]
وفوری، ج. (1398). بررسی تأثیرآموزش مهارت­ های مطالعه برنامه ریزی و مدیریت زمان و روش تمرکز و حافظه بر میزان پیشرفت تحصیلی وانگیزش پیشرفت دانش ­آموزان ایرانی ساکن کشور تاجیکستان در مقطع ابتدایی. روان‌شناسی مدرسه، 8(2)، 156-173. http://jsp.uma.ac.ir/article_818.html
References
Abkenar, S., Ashoori, M., Movalleli, G. (2011). The effect of metacognitive instructions on reading of children with hearing impairment. Exceptional Education Quarterly; 2 (108), 38-47 http://exceptionaleducation.ir/article-
Akbari, T. & Mehravar Giglou, S. (2022). Hope, life satisfaction, self-esteem and mental health mediated by cognition, metacognition and progress motivation in students. Journal of School Psychology and Institutions, 10(4), 6-20. https://jsp.uma.ac.ir/article_1459.html
Akbari Booreng, M., & RahimiBooreng, H. (2016). Explanation of academic vitality and motivation of students based on their perception of the learning environment in Birjand University of Medical Sciences. Iranian Journal of Medical Education, 16, 222-231. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3884-fa.html
Bahrami, F., & Badri, M. (2018). The Relationship between the Perception of Learning Environment and Academic Buoyancyt through Mediating cognition, metacognition, achievement motive and self-efficacy among students. Biquarterly Journal of Cognitive Strategies in Learning5(9), 189-212. [DOI:  10.22084/j.psychogy.2018.13668.1590]
Tagvai-Yazdi, M. (2022). The effect of using the national network of Iranian schools (Rashd) on the creativity and motivation of students' academic progress. Curriculum and educational planning studies 11(1), 110-89. https://jcdepr.chalous.iau.ir/article_690780.html
Dehghanizadeh, M., Hossein Chari, M. (2011). Academic vitality and perception of family communication pattern; The mediating role of self-efficacy. Journal of Education and Learning Studies 4(2), 21-47. [DOI: 10.22099/JSLI.2013.1575]
Sepahvandi, M., sabzian, S., Geravand, Y., Bayranvand, S., & Pirjavid, F. (2016). Effectiveness of Cognitive Techniques on Academic Motivation and Academic Performance of Female High school Students in Isfahan. New Educational Approaches, 11(1), 63-80. [Doi: 10.22108/nea.2016.21058]
Ashornjad, F. (2012). The effectiveness of metacognitive strategies on students' achievement motivation. Applied Psychology, 7(4), 30-45. https://scj.sbu.ac.ir/article_96002.html 
Seyyed Abbaszadeh, M., Ganji, M., Shirzad, A. (2003). Examining the relationship between intelligence and academic progress of the third grade students of the educational guide of Darakhshan schools of Ardabil province, master's thesis, management and planning organization of Ardabil province. https://asj.basu.ac.ir/article_1266
Alaei Khoraim, R., Narimani, M., Alai Khoraim, S. (2011). Comparison of self-efficacy beliefs and achievement motivation among students with and without learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 1(3), 85-104. [DOI:  JLD-1-3-91-4-5] 
Kabini Moghadam, S., Entisar Fomeni, G., Hijazi, M., Asadzadeh, H. (2018). Comparing the effect of teaching self-regulation learning strategies and asking for help in increasing enthusiasm and academic vitality of procrastinating students. Cognitive Strategies in Learning, 7(13), 191-212. [DOI: 10.22084/J.PSYCHOGY.2019.18327.1910]
Kerami, B., Azad, A., Hashemi, N. (2012). The effectiveness of cognitive and metacognitive strategies on creativity, achievement motivation and academic self-concept. Innovation and creativity in humanities, 2(4), 121-140.  https://journal.bpj.ir/article_523671.html
Hajlu, N. and Rezaei Sharif, A. (2011). Examining the psychometric properties of the Colorado Learning Disabilities Questionnaire, Learning Disability, 1(1), 24-43.  https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1015507/
Imani, S., & Zakeri, M. (2023). Comparing responsibility, procrastination, Academic vitality in students with and without Web addiction. Journal of School Psychology and Institutions, 12 (2), 6-18. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22520821.1402.12.2.1.7
Porzoor, P. (2022). The Effectiveness of Group Training Coping Strategies Based on Islamic Teachings on Happiness and Life Satisfaction of Parents of Children with Learning Disabilities. Journal of Learning Disabilities11(4), 21-34. [Doi: 10.22098/jld.2021.6587.1711]
Pourhossein, A., Entesar Fumani, G., Hejazi, M., & Narimani, M. (2021). The Effects of Cognitive and Metacognitive Strategies Training on Problem-solving Skills and Self-esteem in Students. Journal of School Psychology9(4), 34-45. [Doi: 10.32598/JSPI.9.4.3]
Rahmani, J. (2007). Reliability, validity and standardization of Advanced Rayon Progressive Matrices test in Azad and Khorasgan University students. Knowledge and Research in Applied Psychology, 9(34), 61-74. https://www.sid.ir/paper/163785/fa
Anderman, E. M. (2020). Achievement motivation theory: Balancing precision and utility. Contemporary Educational Psychology, 61, 101864. [DoI:10.1016/j.cedpsych.2020.101864]
Atanga, C., Jones, B., Krueger, L., & Lu, S. (2019). Teachers of students with learning disabilities: Assistive technology knowledge, perceptions, interests, and barriers. Journal of Special Education Technology. [DOI: 10.1177/016264341986485]
Chu, Y., Palmer, S. & Persky, A. M. (2018). Assessing metacognition in the classroom: Student help-seeking behavior. Currents in Pharmacy Teaching and Learning, 10(11), 1478-1487.  https://www.sciencedirect.com
Comerford, J., Batteson, T., & Tormey, R. (2015). Academic buoyancy in second level schools: insights from Ireland. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 98-103. [DOI: 10.1016/j.sbspro.2015.07.061]
Desmet, O. A., & Pereira, N. (2022). The achievement motivation enhancement curriculum: Evaluating an affective intervention for gifted students. Journal of Advanced Academics, 33(1), 129-153. [DOI: 10.1177/1932202X211057424]
Fernie, B. A., Kopar, U. Y., Fisher, P. L. & Spada, M. M. (2018). Further development and testing of the metacognitive model of procrastination: Self-reported academic performance. Affective Disorders, 240, 1-5. [DOI: 10.1016/j.jad.2018.07.018]
Gilmour, A. (2020). Teacher certification area and the academic outcomes of students with learning disabilities or emotional/ behavioral disorders. The Journal of Special Education, 54 (1), 40-50. [DOI: 10.1177/0022466919849905]
Guglielmino P, Guglielmino L. (2006). Culture self-directed learner readiness and perception income in five countries. Adv Manag J, 71(2), 27-8. https://www.proquest.com
Hong, E., O’Neil, H. F., & Peng, Y. (2016). Effects of explicit instructions, metacognition, and motivation on creative performance. Creativity Research Journal, 28(1), 33-45. [DOI:10.1080/10400419.2016.1125252]
Kwan Ning, H. (2016). Examining heterogeneity in student metacognition: A factor mixture analysis. Learning and Individual Differences, 49, 373- 377.  [DOI:10.1016/j.lindif.2016.06.004]
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and academic buoyancy: Multidimensional and hierarchical conceptual framing of causes, correlates, and cognate constructs. Oxford Review of Education, 35, 353–370. [DOI: 10.1080/03054980902934639].
Morina, A. (2019). The keys to learning for university students with disabilities: Motivation, emotion and faculty-student relationships. PloS one, 14(5), e0215249. [DOI: /10.1371/journal.pone.0215249]
Nemati, S., Badri-Gargari, R. & Katourani, A. (2022). The relationship between psychological well-being and academic vitality with students' perceptions of the classroom environment. Journal of School Psychology and Institutions, 11(1), 117-131. http://jsp.uma.ac.ir/article_1508.html?lang=en
Partovi, T., & Razavi, M. R. (2019). The effect of game-based learning on academic achievement motivation of elementary school students. Learning and Motivation, 68, 101592. [DOI:10.1016/j.lmot.2019.101592]
Putwain, D. W., Wood, P., & Pekrun, R. (2022). Achievement emotions and academic achievement: Reciprocal relations and the moderating influence of academic buoyancy. Journal of Educational Psychology114(1), 108.‏ [DOI:10.1037/edu0000637]
Rashis, K.h., & Hasanvand., F. (2021). Structural modeling of predicting adolescents’ academic buoyancy, psychological playfulness and life orientation mediated by aesthetic intelligence in teenagers. Journal of School Psychology and Institutions, 10(3), 33-48. https://jsp.uma.ac.ir/article_1341.html
Schleifer, L. L., & Dull, R. B. (2009). Metacognition and performance in the accounting classroom. Issues in Accounting Education, 24(3), 339-367. [DOI:10.2308/iace.2009.24.3.339]
 Vofouri, J. (2019). The Effect of Study Skills Training of Planning and Time Management, Concentration and Memory on Academic Achievement and Achievement Motivation among Iranian Elementary Students in Tajikistan. Journal of Psychology and Institution, 8(2), 156-173. http://jsp.uma.ac.ir/article_818.html?lang=en
Willcutt, E. G., Doyle, A. E., Nigg, J. T., Faraone, S. V. & Pennington, B. F. (2012). Validity of the executive function theory of attention-deficit/hyperactivity disorder: a meta-analytic review. Biological psychiatry, 57(11), 1336-1346. [DOI:10.1016/j.biopsych.2005.02.006]
Teong, S. K. (2013). The effect of metacognitive training on mathematical word- problem solving. Journal of Camputer Assisted Learning, 19, 45-46. [DOI:10.1046/j.0266-4909.2003.00005.x]
Zumbrunn, S., Tadlock, J., & Roberts, E. D. (2011). Encouraging self-regulated learning in the classroom: A review of the literature. Virginia: MERC (Metropolitan Educational Research Consortium).  https://scholarscompass.vcu.edu/merc_pubs/18/